Introductie

Vandaag de dag worden een toenemend aantal huizen gemaakt van synthetische of intensief bewerkte materialen. Uit veel van deze moderne materialen komen giftige stoffen vrij en zo schaden ze de mensen waar deze huizen voor ontworpen zijn. Het oogsten en produceren van deze materialen schaadt tevens ons milieu.
Een materiaal waar dit bijvoorbeeld aan de hand is, is stucwerk.

Leem

In een ver verleden werden vrijwel alle gebouwen afgewerkt met leempleisters. Zand, klei en vezels (de componenten van leempleister) zijn dan ook rijkelijk aanwezig in de wereld. Leem is echter niet watervast. Slagregen spoelt leem na verloop van tijd van de muur. Vroeger was dat niet erg. Je her-pleisterde gewoon ieder jaar opnieuw. Tegenwoordig gebruiken we het gezegde “tijd is geld”, en is dit geen optie meer. Gebruik leem dus alleen als interieur afwerking of als exterieur afwerking als je een groot dak overstek maakt om de leem te beschermen. Lees meer over leem in dit blogartikel.

Leem heeft een hele warme uitstraling.

Gips

Naar verloop van tijd gingen de bouwers van vroeger experimenteren met andere materialen om een duurzaam en effectieve pleister te creëren. Gips was het alternatief. Een zacht sedimentgesteente wat wereldwijd beschikbaar is. Gips is oplosbaar in water waardoor het voor exterieur toepassingen niet geschikt is. Zelfs met een dakoverstek zal gips water opnemen uit de lucht en uiteindelijk wegspoelen. Voor interieur toepassing is gips misschien wel de meest geschikte afwerking. Echter in pure vorm is het bijna niet meer te vinden. Tegenwoordig is bijna alle gips gemixt met chemicaliën om de uitharding te versnellen en te vergroten. Deze chemicaliën vormen voor sommige mensen een potentieel gezondheidsrisico. We kunnen gips indelen in drie groepen; natuurgips, ro-gips en fosfo-gips. Natuurgips is gips in zijn natuurlijke vorm. Echter ook deze bevatten vaak toevoegstoffen. Ro-gips of rookgasontzwalingsgips is een restproduct van elektriciteitopwekkende centrales. Fosfo-gips ontstaat als restproduct uit de kunstmeststofindustrie. Deze laatste gips soort dient echt ontweken te worden omdat het veel radioactief radon-gas uitstoot.

Kalk

Bouwers ontdekte in de vierde eeuw voor onze jaartelling een ander wereldwijd beschikbaar materiaal; kalk.
Kalk (CaCO3) wordt gewonnen uit kalksteen (calciumcarbonaat). Dit gesteente beslaat meer dan 4% van de aardkorst en is te vinden in de hele wereld. Het wordt constant geproduceerd door de sedimentatie van schelpen, slakkenhuizen en koraal over miljoenen jaren.
Als kalk verhit word boven de 900 graden, ontleedt het in calciumoxide (CaO) en koolzuurgas (CO2), dat ontwijkt. Het oxide valt tot poeder uiteen en wordt ongebluste kalk genoemd. Na blussen met water (lessen) kan het worden gebruikt als bindmiddel in mortels.
Er dient onderscheid gemaakt te worden tussen luchtkalk en hydraulische kalk. Luchtkalk wordt verkregen als de grondstof uit zuivere kalksteen bestaat. Zij hardt uit doordat ze CO2 uit de lucht opneemt, waardoor weer kalksteen ontstaat.
Hydraulische kalk wordt verkregen als het kalksteen ook mineralen en klei bevat die tijdens het brandproces worden omgezet in silicaten en aluminaten van calcium. Na het branden en blussen van de steen ontstaat hierdoor een bindmiddel met naast een luchthardend kalkaandeel ook een met water reagerend hydraulisch aandeel. Door deze gecombineerde reactie (hydratatie en carbonatatie) heeft dit bindmiddel unieke eigenschappen die in de bouw bijzonder gewaardeerd worden.

Kalk is een prachtige afwerking voor binnen en buiten.

Cement

In de 19e eeuw word er in Engeland een ander bindmiddel “uitgevonden”; Portlandcement.
In essentie is dit niks anders dan hydraulische kalk. Echter de verhitting is vele malen hoger. De kalk inhoud van de gebruikte kalksteen voor portlandcement is tenminste 80%. Secundaire grondstoffen kunnen bestaan uit klei, schalie, zand, ijzererts, bauxiet, vliegas en slak (bijproduct van ertsen bewerken tot metaal). Door de verhitting van 1450 graden groeien de contactpunten tussen de korrels aan elkaar. Zo ontstaat klinker; brokken steen die later weer gemalen kunnen worden tot cement.

Kunsthars

Tegenwoordig zijn er ook veel kunstharspleisters op de markt. Een voorbeeld hiervan is siliconenharspleister. Deze bestaat uit minerale grondstoffen met als bindmiddel siliconenhars en doorgaans een beperkte hoeveelheid polymeer (plastic).
Kunstharsen zijn niet recyclebaar. Kunstharsen zijn een aardolieproduct. De niet verwerkte kunsthars-componenten zijn meestal zeer milieuonvriendelijk en schadelijk voor de gezondheid en horen bij het chemische afval. Verder is belangrijk dat bij het verwerken van kunstharsen vaak schadelijke stoffen vrijkomen.
Een ander aspect van kunstharspleisters is dat ze volledig waterafstotend zijn. Dat klinkt goed zal je misschien zeggen, maar voor natuurlijk bouwen is dat een slechte eigenschap.

Dampdoorlatendheid

Voor een gezond gebouw is het van belang dat het kan “ademen”. Damp-open of damp Diffusie-open is een manier van bouwen die er voor zorgt dat er geen vocht problemen ontstaan in een gebouw. Vocht dat binnenshuis ontstaat wordt afgevoerd door de constructie en afgegeven aan de buitenlucht. Dit wordt ook wel ademend bouwen genoemd. Het betekent dat je vermijdt dat jouw gebouw een ‘plastic zak’ als buitenschil heeft. Met kunststofmaterialen creëer je een ‘plastic zak’. Die zijn water- én dampdicht.
De ervaring leert dat damp-open bouwen een prettiger en gezonder leefklimaat oplevert.

Opbouw van de constructie

Belangrijk is dat de gebruikte materialen in de constructie naar buiten toe steeds damp-opener zijn.
Dit omdat de warme lucht die naar buiten wil gaat condenseren op het minder damp-open constructie onderdeel. Dit heeft schimmelvorming of andere narigheden tot gevolg.
Om de damp-openheid van een materiaal te bepalen is de diffusieweerstandsfactor (µ-waarde) in het leven geroepen. Hoe hoger dit getal, hoe dichter en dus minder damp-open het materiaal.

Uit bovenstaande tabel kan worden afgeleid dat cement- en kunstharspleisters niet geschikt zijn voor natuurlijk damp-open bouwen. Vocht kan zich er niet vrij door heen bewegen en zal zich gaan ophopen met veel narigheid tot gevolg. Ik raad aan om voor het interieur een leempleister te gebruiken. Ik ben een groot fan van het materiaal vanwege de in mijn blogartikel genoemde voordelen. Voor exterieur is kalkstuc een heel goede keuze.